Η εσωτερική διάσταση της Μουσικής

Οι ήχοι, ή καλύτερα οι μουσικοί φθόγγοι, αποτελούν το βασικό στοιχείο με το οποίο εκφράζεται η μουσική. Χωρίς αυτούς η μουσική δεν θα μπορούσε να δημιουργηθεί.

Η μουσική έχει ονομαστεί και «γλώσσα της ψυχής». Όμως η ίδια η ουσία της δεν περικλείεται ούτε και περιορίζεται από το υλικό που χρησιμοποιεί για την έκφρασή της, γιατί η ίδια είναι άχρονη και άπειρη, όπως η ίδια η φύση του σύμπαντος και του χρόνου. Οι ήχοι αποτελούν το μέσο, τη γλώσσα μέσω της οποίας εκφράζεται μία μουσική ιδέα και αποτελούν την  προσωπικότητα της μουσικής. Πώς όμως να καταλάβει κανείς αυτήν τη μεταφυσική όψη της, χωρίς να έχει γνωρίσει την υλική της έκφραση και υπόσταση;

Το μεγαλείο της μουσικής βρίσκεται πίσω και πέρα από τους ήχους, στη Σιωπή. Μόνο αυτός που έχει μάθει την τέχνη της Σιωπής μπορεί ν’ αφουγκραστεί τους ψιθύρους του αόρατου κόσμου και ν’ ακούσει τον άηχο ήχο, τη Φωνή της Σιγής.

Ο Δάσκαλος της Σιωπής, και σύμφωνα με έναν τίτλο βιβλίου «ο γιός της Σιωπής», ο Πυθαγόρας, είχε φτάσει σ’ αυτό το επίπεδο «ευαισθησίας», ώστε ν’ ακούει (όχι βέβαια με τα φυσικά αυτιά) τη συμφωνία  του ουρανού, τη μουσική των ουράνιων σφαιρών. Για τον Πυθαγόρα και τους μαθητές του, η αρμονία ξεκινά μέσα στον ίδιο τον άνθρωπο, στην ψυχή του. Η τέχνη λοιπόν του Δασκάλου ως μουσικού συνέβαλε προς αυτήν την κατεύθυνση.

Η αρμονία της ψυχής προκύπτει από τη συνισταμένη των μερών που την απαρτίζουν (Σώμα, Ψυχή, Νους). Κάθε δυσαρμονία της ψυχής προέρχεται από τους θορύβους της επαφής της με το σώμα (ασυνείδητο) και για κάθε δυσαρμονία καθοριζόταν ανάλογη μελωδία και ρυθμός, προκειμένου να την θεραπεύσουν. Η παράδοση αναφέρει ότι ο Πυθαγόρας θεράπευσε ένα μεθυσμένο αλλάζοντας το είδος μουσικής που παιζόταν εκείνη τη στιγμή.

Καθώς το άτομο είναι μία μικρογραφία της κοινωνίας και του σύμπαντος, ο Πλάτωνας δίνει εξαιρετική σημασία στη μουσική διαμόρφωση των νέων, καθώς ο ρυθμός και η αρμονία εισχωρούν στο εσωτερικό της ψυχής και μπορούν να επιφέρουν θετικά ή καταστροφικά αποτελέσματα στο χαρακτήρα τους. Πρότεινε να εκπαιδεύονται οι νέοι με γυμναστική και μουσική. Γυμναστική για το σώμα και μουσική για την ψυχή. Με τον όρο μουσική οι αρχαίοι Έλληνες εννοούσαν τις επιστήμες των Μουσών, δηλαδή, την αστρονομία, την αριθμητική, τη γεωμετρία και την αρμονία.

Η δωρική αρμονία ήταν εκείνη που πρόσφερε το θάρρος και την εγρήγορση σε περίοδο πολέμου, ενώ η φρυγική έδινε τη σωφροσύνη και τον αυτοέλεγχο σε περίοδο ειρήνης. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των παραδόσεων όλων των αρχαίων λαών είναι ότι η μουσική, ως τέχνη και επιστήμη, δεν εφευρέθηκε από τον άνθρωπο, αλλά του δόθηκε από τους θεούς.

Η Τέχνη λοιπόν είναι ο δρόμος εκείνος που έχει ως απώτερο σκοπό να μας οδηγήσει στην κρυμμένη ενότητα του κόσμου, στη σύνδεση που υπάρχει στα επιμέρους με το όλο. Δίχως Τέχνη δεν υπάρχει πολιτισμός, καθώς ο ρόλος της Τέχνης είναι συνυφασμένος και συσχετισμένος με άρρηκτους δεσμούς με τις άλλες τρεις κοινωνικές λειτουργίες που όλες μαζί θεμελιώνουν την πυραμίδα του Πολιτισμού.

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη κοινωνία στο σύνολό της, αλλά και κάθε άνθρωπος ατομικά, οφείλονται στην έλλειψη αρμονίας. Αυτή δεν είναι μία νέα θεώρηση, αλλά μια θεμελιώδης ιδέα του κάθε αρχαίου πολιτισμού. Κάτι τέτοιο είναι άμεσα συνυφασμένο με τις αλλαγές και καινοτομίες που έκαναν οι σύγχρονες βιομηχανίες της «τέχνης».

Ξένα -ως προς την αρχαία εσωτερική μουσική παράδοση των λαών- στοιχεία αλλοίωσαν τη μουσική δημιουργία και έκφραση. Υπάρχει μία τάση φυγής προς τα εμπρός, μία μανία προς κάθε τι το νέο, υποτιμώντας κάθε τι το παραδοσιακό, καθώς θεωρείται «φορεμένο» και ξεπερασμένο. Κατά τη διάρκεια των αιώνων συντελέστηκε μία σταδιακή απώλεια συμφωνίας μεταξύ αριθμών και μουσικών αξιών. Η αλλαγή των μουσικών κλιμάκων με τις αντίστοιχες δονήσεις των ήχων, μελωδιών και ρυθμών ξεχάστηκαν ή προσπεράστηκαν για χάρη της μόδας. Προς χάρη αυτής της μόδας, στην οποία κυριαρχεί ο εγωισμός και η αυτοπροβολή, ο άνθρωπος θυσίασε την εσωτερική του ισορροπία, τη σύνδεσή του με το συνάνθρωπο και την επαφή του με τα άλλα βασίλεια της φύσης.

Οι σημερινές πόλεις πάλλονται σε ξέφρενους ρυθμούς και οι θόρυβοι που εκπέμπουν «βρίζουν τ’ αυτιά μας» όπως έλεγε χαρακτηριστικά ο ινδιάνος αρχηγός στην απάντησή του στον πρόεδρο της Ουάσιγκτον. Προτείνουμε λοιπόν μία νέα Τέχνη που θα συλλέξει τα καλύτερα στοιχεία από τις παραδόσεις και τους κλασικούς, συνδυάζοντάς τα με τα σύγχρονα. Μία Τέχνη με μεταφυσικό μήνυμα και ταυτόχρονα με μια ομορφιά ικανή να μαλακώσει και τις πιο σκληρές καρδιές, κάνοντάς τις προσιτές στη συναδελφοσύνη.

Την αληθινή ομορφιά την αισθάνεται κανείς με την ψυχή πριν την καταλάβει με το μυαλό.

nea-acropoli-athens.gr