Η αστική μουσική των τελευταίων δεκαετιών, τουλάχιστον στην «αντέργκραουντ» εκδοχή της, έδωσε μια ποιητική διάσταση στον λόγο της, ανατρέποντας μάλιστα κανόνες και δεδομένα του ποιητικού λόγου. Ο λόγος και η αισθητική του δρόμου, επεξεργασμένα από παιδιά μεσοαστικών συνήθως οικογενειών που πολλές φορές ζουν στο περιθώριο, κάνουν τη ροκ ποίηση να έχει «εξωκοινωνική» προέλευση, που συχνά τη μετατρέπει σε όχημα κοινωνικής κριτικής και αντίδρασης. Δεν είναι αναγκαίο να δεχθούμε ότι οι ροκ μουσικοί είναι επαναστάτες αλλά ότι βλέπουν και καταγράφουν από τη δική τους κοινωνική γωνία όσα συμβαίνουν γύρω τους και τους απασχολούν με έναν τρόπο άμεσο, δεικτικό, με λέξεις και εκφράσεις που η «κανονική» ποίηση αποφεύγει να χρησιμοποιεί. Ετσι δεν έχουμε μόνο τη μουσική της πόλης (από τη δεκαετία του '50 και μετά) αλλά και την αντίστοιχη ποίηση.
Ο ποιητικός λόγος του ροκ βρήκε πολλούς επικριτές στη διαδρομή του, που τον κατηγόρησαν για χυδαιότητα, για φτωχά εκφραστικά μέσα, για άτεχνη δομή, χωρίς να κατανοήσουν ότι στην ουσία αυτά ήταν τα προτερήματά του.
Για να φθάσουμε στις ημέρες μας που η αποδοχή αυτής της ποίησης δίνει το δικαίωμα σε πολλούς καθηγητές αμερικανικών πανεπιστημίων να διδάσκουν μαθήματα για την ποίηση του Bob Dylan ή του Tupac Shacur. Μπορεί ο λόγος της σύγχρονης αστικής μουσικής να έχει μια αυτονομία και να είναι προϊόν των αστικών συνθηκών, έχει όμως δεχθεί επιδράσεις από αρκετούς ποιητές, κυρίως του περασμένου αιώνα, που λειτουργούσαν σαν φετίχ για τη ροκ κοινότητα.
Το 1965 οι Fugs (από τα πρωτοπάνκ γκρουπ της Νέας Υόρκης) χρησιμοποιούν στίχους του Blake και του Swinburne στον πρώτο τους δίσκο και ο Dylan διάβαζε Ρεμπό όταν δημιουργούσε τον παράνομο ήρωα John Wesley Harding. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο Ρεμπό είναι ο πιο επιδραστικός ποιητής για τη ροκ κουλτούρα αφού τον συναντάμε να έχει σχέση με τελείως αντιφατικά μουσικά δημιουργήματα, επηρεάζοντας από το Rock 'n' Roll High School ως τον Tom Verlaine, την Patti Smith και τον Van Morrison, ο οποίος το 1985 γράφει το «Tore down a la Rimbaud».
Οι λογοτέχνες μουσικοί
Το όνειρο του Wilko Johnson (Dr. Feelgood) ήταν να μελοποιήσει την «Ωδή στην αθανασία» του Wordsworth αλλά οι τραγουδιστές του συγκροτήματός του τον αποθάρρυναν γιατί δεν μπορούσαν να το πουν σωστά. Το 1959 στο ποίημά του «Σπουδές του Ναρκίσσου» ο Delmore Schwartz έγραφε: «Ο νους γνωρίζει αλλά και καταλαμβάνεται από όλα τα συντρίμμια κάθε στοιχειωμένης, κυνηγημένης τελετής των γενεών»...
Αν το σκεφθείτε, θα διαπιστώσετε ότι είναι μια άποψη που έχει επιδράσει στην ποίηση του Lou Reed που τον είχε καθηγητή στο Πανεπιστήμιο των Συρακουσών και ο οποίος του αφιερώνει τον δίσκο του «Blue Mask» και το τραγούδι «My House».
Ο ρομαντισμός του Blake είναι πανταχού παρών στα τραγούδια του Marc Bolan και των Τ-Rex και στο άλμπουμ του συγκροτήματος Unicorn (1969) ο Bolan εμφανίζεται στο οπισθόφυλλο κρατώντας ένα βιβλίο με ποιήματά του.
Ο Σέλεϊ είναι από τους αγαπημένους του Mick Jagger και πολλοί λένε ότι ο τίτλος του δίσκου «Let it bleed» (απάντηση στο «Let it be» των Beatles) προέρχεται από τον στίχο του Σέλεϊ: «Πέφτω πάνω στ' αγκάθια της ζωής. Ματώνω!».
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι επιδράσεις είναι πολλές, κυρίως από τους ρομαντικούς και «καταραμένους» ποιητές του περασμένου αιώνα, που έδωσαν τη δυνατότητα στους «ποιητές του ροκ» να φτιάξουν ένα καινούργιο κράμα λόγου όπου η καθημερινότητα, ο αισθησιασμός, η σκληρή πραγματικότητα του δρόμου, οι ονειροπολήσεις και οι εικόνες των παραισθησιογόνων συνθέτουν ένα καινούργιο, εκρηκτικό και εν πολλοίς επαναστατικό χαρμάνι.
Αλλωστε δεν είναι τυχαίο που υιοθετούνται από τους ρόκερ οι οργισμένοι ποιητές του περασμένου αιώνα αφού ενσαρκώνουν με την ποίησή τους αλλά και με τον τρόπο ζωής τους αισθητικά πρότυπα που το ροκ πρόβαλλε ως άποψη και στάση ζωής.
Φυσικά όλα αυτά καθόλου δεν σημαίνουν ότι το σύνολο του ροκ έχει μια ποιητική διάσταση. Κάθε άλλο μάλιστα... Οι περισσότεροι στίχοι των σύγχρονων τραγουδιών (όχι μόνο από το ροκ αλλά και από τα υπόλοιπα είδη αστικής μουσικής) είναι ευτελείς, γραμμένοι με τη λογική του σουξέ και την ευκολία στην απομνημόνευση, έτοιμοι να καταναλωθούν από αγοράκια και κοριτσάκια αλλά και μεγαλύτερους σε ηλικία με ανύπαρκτη παιδεία και αισθητική.
Από την άλλη, όμως, δεν είναι καθόλου λίγες οι περιπτώσεις των δημιουργών των οποίων ο λόγος παίζει πρωταρχικό ρόλο στο έργο τους, που βασανίζονται με τις λέξεις συχνά περισσότερο από ό,τι με τις νότες, και δεν είναι τυχαίο που υπάρχουν τόσο πολλοί μουσικοί που κατά καιρούς έχουν εκδώσει ποιητικές συλλογές και αν σε αυτούς προσθέσουμε όσους έχουν εκδώσει πεζά (όχι αυτοβιογραφίες), τότε ο αριθμός των «λογοτεχνών» μουσικών δεν είναι καθόλου μικρός.
Πιο συγκεκριμένα, μουσικοί που κατά καιρούς έχουν εκδώσει βιβλία με ποίηση ή λογοτεχνία είναι: Jim Carroll, Patti Smith, Tom Verlaine, Bob Dylan, Ed Sanders, Ian Hunter, Mick Farren, Alan Hull, Peter Hammill, Woody Guthrie, Al Cooper, John Lennon, Jim Morrison, Marc Bolan, Phil Lynott, Robert Palmer, Debbie Harry, Graham Parker, Eric Burdon, Diamanda Galas, Nick Cave, Henry Rollins, Lydia Lunch και πολλοί άλλοι ακόμη.
Η καινούργια αστική ζωή
Το σίγουρο είναι ότι η ροκ ποίηση είναι πανταχού παρούσα πια, μέσα από τις επιδράσεις της, τις επιρροές της, τα βιβλία των μουσικών, τα τραγούδια που σημάδεψαν και σημαδεύουν τη ζωή μας, τους στίχους που σιγοψιθυρίσαμε. Και καθ' όσον με αφορά προσωπικά (αλλά πιστεύω και πολλούς ακόμη), έμαθα από τη ροκ ποίηση όσα άλλοι μαθαίνουν διαβάζοντας «κανονική» ποίηση. Αισθάνομαι, σκέφτομαι, προβληματίζομαι και κατανοώ με όσα μου λένε τα τραγούδια, τα ποιήματα του Jim Morrison, της Patti Smith και του Peter Hammill και τα ταξίδια μου έχουν να κάνουν πάλι με «ταξιδιάρικα» τραγούδια του ροκ παρά με περιηγητικά βιβλία ή με το «On the road» του Τζακ Κέρουακ. Οσα πολύπλοκα και φευγάτα ειπώθηκαν στην ψυχεδέλεια, η άμεση ποίηση του πανκ, η σκληρή πραγματικότητα του ραπ, τα αισθητικά κομψοτεχνήματα των μουσικών - ποιητών που προαναφέρθηκαν αποτελούν ένα πεδίο μελέτης και γνώσης που καταγράφει με απλό, άμεσο, πυκνό και περιεκτικό τρόπο την καινούργια αστική ζωή, όπως τη βίωσαν και τη βιώνουν οι άνθρωποι που τη ζουν και δεν τη βλέπουν από το παράθυρο.
Δεν ξέρω αν η λογοτεχνία θα ήταν φτωχότερη χωρίς τους μουσικούς - ποιητές, σίγουρα όμως θα ήταν η ζωή και η σκέψη πολλών ανθρώπων τους οποίους αυτά τα τραγούδια τους βοήθησαν να μεταβούν σε ένα άλλο επίπεδο, να κοιτάξουν τη ζωή κατάματα, όπως οι «καταραμένοι» ήρωές τους, και να ξορκίσουν τα φαντάσματα με τον λυτρωτικό τρόπο των τραγουδιών.
Θα τελειώσω αυτό το σημείωμα (που δεν είναι παρά απλώς μια αφορμή για μια προσεκτική ματιά στα λόγια τραγουδιών που μπορεί να μην προσέχθηκαν) με την αντίληψη του Ray Davis των Kinks για το ροκ και την ποίηση, την οποία αντιλαμβάνεται φυσικά μέσα από τη ροκ αισθητική: «Ενα βράδυ καθόμουν σε ένα μπαρ πίνοντας, οπότε με πλησιάζει ένας τύπος και μου λέει: "Ρέι, σε γουστάρω πάρα πολύ και τη μουσική που κάνεις αλλά και τους στίχους σου. Είσαι ένας ποιητής". Πήρα ένα μπουκάλι και του έσπασα το κεφάλι. Ακου εκεί ποιητής...».
Βραδινές Νοσταλγίες
.jpg)
.jpg)
0 Σχόλια